SAVAŞIN SONU

İkinci Dünya savaşında, Sovyetler Birliği için Almanlara karşı savaştırılan Kazak askerlerinden birinin yurduna dönüşü, beklediği gibi olmaz. Savaştan sağ dönmüştür ama şen bıraktığı yerleri ıssız, sessiz; evleri, barkları kimsesiz bulunca boynu bükülür, direnen yanı yıkılır.

Kazak gencin o anki durumu, Ahmet Hamdi Tanpınar’ın Beş Şehir adlı yapıtında, yurduna dönen Erzurumlu Türk askerinin çaresizliğine o denli benziyordu ki şaşıp kalmamak elde değil.

Betikteki kısa bölüm; “Bir dostum anlatmıştı: ‘Daha şehre girmeden, Aşkale’de yattığım hanın kahvesinde, esirlikten yeni dönen yanık yüzlü, tek kollu bir biçare bana, giderken bıraktığı oğlu, karısı ve anasından hiçbirini, hattâ evinin yerini bile bulamadığı için, girdiği günün akşamında şehri terkettiğini söyledi. Peki şimdi nereye gidiyorsun?” diye sordum. Bir müddet düşündü. Yüzü alt üst olmuştu. Nihayet, Efendi, dedi; nereye gittiğimi ne sorarsın? Geldiğim yeri sana söyledim, yetmez mi? Doğru söylüyordu. Geldiği yeri öğrenmiştim’.” Sözleriyle bir başka Türk soylu askerin, diğerinden binlerce kilometre uzaktaki Erzurumlunun bu denli benzer kaderi yaşamasının altını çiziyordu.

Sinemasalı gösterimlerinde izlenen, Yabancı, Yaşlı Adam, Yaşlı Kadın, Gelin gibi kurmacalarından tanıdığımız Kazak yönetmen Yermek Tursunov, bu acı zamanların acılı anılarını, sinema üzerinden, gülümseten yaklaşımla ele almış. Mentay Uterbergenov’un öyküsünden yola çıkarak, kendilerinin olmayan savaştan geri dönenleri; dönemeyenlerin yakınlarını selamlamış.

Kurmcadaki Kazak asker, bir çatışma sonrası kızını, karısını; evini barkını yitiren yaşlı Almanın, artık bana gereği kalmadı diyerek, kendisine verdiği film gösterim aygıtıyla beraber döner yurduna. Her şeyini yitirmiştir; bir tek çanta içindeki aygıtı ve filmleri kalmıştır elinde. Yeni yaşamını onlarla kurar; çantasıyla oba oba dolaşarak film göstermeye başlar.