BAKAR KÖR

Son yılllarda, kurmaca ya da belgesel olduğuna bakılmaksızın, tüm dış yapımların Türkiye’de gösteriminin yolları çeşitlendi.

Gösterimlere önceleri televizyon kanalları ve sinemalar aracılık ederken, bu alan, yeni dünya düzeninde, çok büyük ölçekli altyapıların iyesi olan küresel şirketlerin tekeline geçti.

Devletlerin etkisini azaltan ve denetim olanağını yalnızca küresel şirketlere bırakan bu yeni yapıyla birlikte nitelikli yerel çeviri ve seslendirmeler de rafa kalkmış görünüyor.

Seslendirmenin en başarılı olduğu ülkelerden bir olarak bilinen Türkiye de, bu yeni durumdan olumsuz olarak etkileniyor.

Dış yapımların seslendirme metinlerinin, sinema çevirisini çok iyi bilen çevirmenlerce Türkçeye çevrilmesi neredeyse son on yıldır zaten çok azalmıştı.

Seslendirme sanatını meslek olarak gören oyuncuların, insanı hayrete düşüren olağanüstü uyumlu seslendirmeleri; seslendirme sonrası eşleme, ses örgüsü gibi beceri ve ustalık isteyen sanatsı tasarımlar da bu duruma koşut olarak eskide kaldı.

Boşluğu altyazı diye tanımlanan, ne senaristin ne de yönetmenin kurgu öğeleri arasında yer alan, çoğunlukla bozuk Türkçe dilbilgisi ve okunmayı güçlendiren tasarımlarıyla ve kimi zaman üç satıra dek çıkan uzun yazılar doldurdu.

Doğaldır ki, hem izleyici için izlemeyi ve anlamayı güçleştiren, hem de yönetmenin tasarımını bozan bu yeni eklemelerin, yapıtın başka boyutlarda algılanmasına neden olabileceği yadsınamaz.

Ticaret deyimiyle “merdiven altı” üretime dönüşen altyazı uygulamaları, çoğunlukla özgün dil yerine ikinci dil üzerinden çevirilerle yapıldığından, anlam yitimlerine de neden olabilmektedir.

Bu yeni yapının her ulustan ve ülkeden hizmetçileri ya da geleceklerini o yapıda gören beslemeleri, kısaca demek gerekirse kılıksız közkamanları, kraldan çok kralcı düşüklüğüyle durumun sürmesine katkı sunuyorlar.

Küresel közkamalığın yeni diyebileceğimiz son fırsatçılığı, yapıtların adını değiştirmeden bırakması diyebiliriz. Ne yazık ki, çevirileri yapanların ezik ruh hallerini ve bilinçli kişiliksizliklerini yani közkamanlıklarını bu tavırlarında görmek olası.

Bu kurmacanın adı da çevrilmeye gerek duyulmadan “Andhanhun” diye yazılmış. Oysa Hintçe “andhanhun“, söz karşılığı olarak Türkçede “kör ezgi”; kurmacanın akışına göreyse “bakar kör” deyimine karşılık geliyor. Çevirmenin içerik kavrayışına; iki dil, Türkçe ve Hintçe bilgisine göre daha uygun adlar bulunacağı gibi bu sözle bile adlandırılabilirdi ama yapılmamış.

Bolivud’un bilindik çizgilerini, Holivud yöntemleriyle harmanlayan yeni bir anlayışla çekilen kurmacalardan biri “Bakar Kör”.

İrfan Han’ın oynadığı 2008 yıl yapımı Gecekondu Milyoneri filmine benzer biçemiyle “Bakar Kör”, şaşırtıcı rastlantıları ve kıvrak kurgusuyla akıcı bir anlatıma sahip.