ÖLÜM KORKUSU
Alfred Hitchcock, gerilim türündeki eserleriyle bilinen Amerikalı yönetmendir. Asıl mesleği mühendislik olan Hitchcock, mühendislik bilgilerini sinemada kullanarak kendine özgü teknikler geliştirmiştir. Gerilim türünde öne çıkmasının yanı sıra sinemada kendi kullandığı teknikler ve tartışmalı sanatı ile bilinen bir sinemacıdır.
Vertigo Kurmacası
Hitchcock’un 1958 yapımı Vertigo (Ölüm Korkusu) filminin baş rollerini James Stevart ve Kim Novak paylaşmaktadır. Film, kullanılan teknikleri, senaryosu, mizanseni, oyunculukları ile bir başyapıt olarak anılmaktadır. Aynı zamanda Hitchcock, Vertigo filminde, gerilimi senaryo üzerinden bize yansıtmasının yanı sıra kullandığı teknik ile izleyiciyi içine çeken bir film sunuyor.
Filmde olaylar kısaca şöyle başlamaktadır: Dedektif olarak çalışan Scottie ve bir polis memurunun, bir suçluyu yakalamak için koşuşturduğunu görüyoruz. Suçluyu yakalamaya çalıştıkları esnada çatıda düşüp asılı kalan Scottie’ye yardım etmeye çalışan polis memuru ona yardım ederken düşüyor ve hayatını kaybediyor. Bunun üzerine yükseklik korkusu başlayan Scottie mesleği bırakıyor. Mesleği bırakmasının üzerine bir gün, arkadaşı ondan eşini takip etmesini istiyor, Scottie kabul ediyor ve macera burada başlıyor.
Madeleine’yi takip eden Scottie bir süre sonra kadının farklı davrandığını fark ediyor. Müzedeki tablonun önünde bekleyen ve tüm gün onu izleyen kadının tablodaki bir kadına benzediğini görür.
Tabloda olan eski zamanda yaşayan kadının, kendi ruhunu ele geçirdiğini düşünür Madeleine. Gerçek ve hayal arasındaki bu dünyada yaşamaya çalışırken Scottie’de ona destek vermeye çalışır. En sonunda onun gibi ölmek istediğini söyler ve intihar eder.
Scotttie bu olaydan kendini sorumlu tutar ve yıkılır. Bir gün, Madeleine’ye benzeyen birini görmesiyle onun peşine takılır. Bu kişi Judy’dir. Onunla tanışırlar ve birlikte zaman geçirirler. Onu tıpatıp Madeleine gibi giydirmeye, göstermeye çalışmaktadır.
Bir gün Judy ile yemeğe çıkarken Judy Madeleine’de olan bir kolyeyi boynuna takar ve Scottie olayları çözer. Gavin, karısını öldürmek için ona çok benzeyen Judy ile iş birliği yapar ve karısının ölümünü planlar. Bu plan için de Scottie’yi kurban seçerler, yükseklik korkusu olduğu için. Bu planı çok sonradan öğrenen Scottie yıkılır ve Judy ile yüzleşir. Judy ile Madeleine’in öldüğü yere giderler. Ve sonunda Judy olanları anlatırken bir anda aşağı düşer ve Scottie yukarda ona bakakalır. Scottie’nin yükseklik korkusu ile yüzleştiği bu sahnede film biter.
Göstergeler Işığında Ölüm Korkusu
Filmin afişinde olan sarmal şeklini açılış bölümünde de görürüz. Bu sarmal aslında bir göstergedir. Bunun üç anlamı vardır. Birincisi seyirciye yükseklik korkusunu hissettirmek, ikincisi değişimi göstermek, üçüncüsü ise döngüyü göstermek içindir. Vertigo da tekrardan ve sarmaldan ibarettir.
Yükseklik korkusunun gösterilmek istendiği sahnelerde bir teknik kullanır. Burada kullandığı teknik Hitchcock’un kendi tekniğidir. Tekniğin adı Hitchcock zoomu veya Vertigo Efekti olarak bilinmektedir. Vertigo efekti, konunun merkezini kadraj içinde tutarken, konunun önü, arkası ve yanındaki nesneleri hızlı odak değişimi sebebiyle değişime uğratır. Bu efekti elde edebilmek için kamera dolly raylarının üzerine yerleştirilir ve geri gidilir. Ardından kameradan zoma girilir. Veya tam tersi yapılır.
Önemli olan kamera ileri gidiyorsa zoom out, geri gidiyorsa zoom in yapmaktır. Bu efekt filmde gerilimli sahnelerin etkisini arttırmak için kullanılmaktadır. Bu etkinin artması ise gerilimli olan atmosferi destekler. Yükseklik korkusu da bu efekt sayesinde daha iyi hissettirilmektedir.
Değişimin gösterilmek istenildiği sahneler ise Scottie’nin Judy’i Madeleine’e dönüştürmek için yapmaya çalıştığı değişimdir. Madeleine ile yaşadıklarını Judy ile de yapması, Judy’i onun gibi giydirmeye, saçını onun gibi yaptırmaya çalışması Scottie’nin sarmaldan çıkamadığının bir göstergesidir.
Döngüyü göstermek istediği sahnelerde şu şekilde işlenir: Polis memurunun ölümü, Madeleine’in ölümü ve son olarak Judy’nin ölümü. Bu sahneler Scottie için de dönüm noktası olan sahnelerdir. Bu üçünde de Scottie suçluluk hisseder, yükseklik korkusunu hisseder ama hiçbirinde de bir sonuca varıp bunlardan kurtulamaz.
Bu döngünün içerisinde Scottie de bir döngü halindedir ve oraya sıkışmıştır. Sonunda Judy’nin düşmesi ile biten bir son vardır ve Scottie’nin yüksekten ona baktığını görürüz. Bu onun için de bir döngünün, sarmalın son bulduğu anlamına geliyor. Sarmalın başı ölüm ile başlarken, sonu yine ölüm ile bitmektedir. Sarmalın ucu da başı da ölümdür. Scottie’nin ilk ölümde yaşadığı travmayı atlatabilmesi son ölümle mümkün oldu ve sarmaldan çıkmayı başarabildi.
Ölüm Korkusu’nda Işık ve Renk
Filmde kullanılan göstergelerin yanı sıra filme çok büyük derinlikler katan bir diğer unsur: ışık ve renk. Filmde ışık sadece sahneyi aydınlatmak için değil aynı zamanda sahneye anlam vermek adına kullanılmış, sahnelere derinlik katmıştır.
Sinemada yeşil doğanın, baharın temsili olarak bilinirken Hitchcock sinemasında yeşili ölümün rengi olarak temsil eder. Madeleine’i ilk gördüğü zaman üstünde yeşil bir kıyafet ile görür. Daha sonrasında ormana gittiklerinde Madeleine ona içindeki karmaşık duygulardan bahseder ve ağaçların arasında yürürler yavaş yavaş. Yeşillerin arasında ölüme doğru gidiyorlardır.
Scottie, Judy’i Madeleine gibi giydirdikten sonra onu ilk görüşünde de yeşil ışığın altında girer sahneye Judy. Bu sahnede Judy başta hayalet gibi gözükmektedir Madeleine’e benzediği için. Judy yaklaştıkça normale döner.
Filmde bir diğer göze çarpan renk ise kırmızıdır. Kırmızı: aşkın, sevginin, tutkunun rengidir. Filmde de Scottie ve Madeleine’in ilk karşılaşmaları kırmızı rengin hâkim olduğu bir ortamda oluyor.
Bir diğer kullanılan renk ise mordur. Mor rengi Scottie’nin kâbus gördüğü anlarda karşımıza çıkıyor. Mor renk mistik bir hava katmaktadır sahneye. Filmde kullanılan bu renkler de birer gösterge oluyor. Filmin anlam derinliğini arttırıyor.
Hitchcock, Vertigo filminde, ilk defa kullandığı teknikleri, filmin senaryosunun akıcılığı, ışık, renk, ses düzenlemeleri ile çok güzel ve kusursuz bir anlatıma sahip bir film sunmuştur izleyenlere.
Başta ölümle başlayan sarmal yine ölümle biterek kapanmıştır ve Scottie’nin hikayesi son bulmuştur.
KAYNAKÇA Kırık, A. M. (2014). Sinemada Renk Öğesinin Kullanımı: Renk ve Anlatım İlişkisi . 21. Yüzyılda Eğitim Ve Toplum Eğitim Bilimleri Ve Sosyal Araştırmalar Dergisi , 2 (6) , 71-83 . Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/egitimvetoplum/issue/5127/69829 Balabanlar, A. Görsel Zevk ve Konulu Sinema. Marmara İletişim Dergisi, 7(7), 257-268. Wollen, P. (2017). Sinemada Göstergeler ve Anlam. İstanbul: Metis yayıncılık.
