Ölenler Önemli Değil!

Egemenlerin istedikleri konuları unutturmamak, istemediklerinin üzerini örtmek, kara deliklerde yok etmek gibi bir çabaları ve onlar açısından bakıldığında takdir edilesi başarıları da var.

Yetkilisinin iki yüz milyondan fazla bize bağlı üyemiz var dediği yabancı yayın kuruluşunda, özgün adıyla yayınlanan kurmaca, bu çabalardan biri.

Hitler’i, geniş anlamıyla Almanları aldatmak üzere kurulan bir düzeni, bu dolabı çevirenlerin titiz çabalarını içeren kurmaca, aynı adla yayınlanan romandan uyarlama.

Film bir yönüyle İkinci Dünya Savaşıyla dünyayı yeniden biçimlendirenlerin, katliamlarla, soykırımlarla geçen suç zamanı ve mekanı üzerinde yoğunlaşabilecek dikkatleri, istedikleri başka yöne çeviren bir yaymaca.

Suçluları ve masumları yeniden anımsatan fimde, öne çıkan, ışıldayan bir oyunculuk seçimi ve yönetimi yok görünüyor. Öyle ki zoraki seçilmiş gibi görünen Colin Firth’in, Zoraki Kral filminde canlandırdığı kekeme İngiliz kralını oynarken ortaya koyduğu başarıdan iz kalmamış. Ancak, filmin toplam aktarım gücünü yükselten etkisiyle bu tasarımın işe yaradığı görülüyor.

Film, dingin, hatta zaman zaman durağan denilebilecek bir hızda ve anlattığı dönemin kavgasından, kargaşasından çok uzakta, sakin ilerleyen bir yapıda kurgulanmış.

İkinci Dünya Savaşının yönünü değiştirdiği savlanan askeri çıkarma bile, çoğunlukla yakın çekimlerle idare edilen kurgu bölümleri olarak geçiştirilmiş.

İkinci Dünya Savaşında asker ve sivil ölen insanların sayısını, o ölümlere yol açanların günümüzdeki yayın organları, en iyimser rakamlarla 85 milyondan biraz fazla diye veriyorlar.

İnsanlık geçmişinin en vahşi dönemlerinden biri 2. Dünya Savaşı ve filmin öyküsünün temelinde bu savaş var. Ancak film, ne vuruşmalarla, çatışmalarla ne de sürgünlerle, açlıklarla, ölümlerle ilgileniyor.

Adı Anılmayanlar

Bu bağlamda, Türkiye’nin doğrudan katılmama başarısını öne çıkararak, savaşta Türklerin can kaybının olmadığı gibi bir yanılsama var. Oysa savaşın değişik cephelerinde, milyonlarla ifade edilecek sayıda Türk’ün öldüğü artık sır değil.

Türkistan’ın ve Kafkasların hemen her yerinden “Haydi Türkler Savaşa” dercesine Sovyetler ve Almanlar adına cephelere, ölüme gönderilmiş; sürgünlerle soykırıma uğramış, Kırgız, Kumuk, Türkmen, Özbek, Kalmuk, Tatar, Kazak, Azeri diye adlandırılan Türk soylular, o verilen 85 milyon rakamının içinde, birer sayı olarak yitip gitmişler.

Kurmacanın hemen başında anlatıcı, savaşın ve savaşanların değil de savaşı tasarlayanların, kurgulayanların gözüyle bir anlatım olacağını bildiriyor ve “bu bizim savaşımız” diyerek konuya en başından açıklık getiriyor, filmin görevini özetliyor.

Bu ilginç konu ilk kez, 1956 yılında Ronald Neame yönetmenliğinde, “Asla Olmayan Adam” adıyla, Even Montagu’nun aynı adlı romanından uyarlanarak, sinema filmi olarak çekilmiş.

Belli ki, unutulması istenmeyen, öncelikli bir konuma sahip konusuyla film, savaşın tüm acımasız yanlarını görmezden gelerek, yalnızca kurgusal bir çabayı ve rastlantısal olduğu da vurgulanan görece bir başarıyı öne çıkarmış.

Kurmacanın adı, yayınlandığı kuruluşta, ya olduğu gibi, ya da “Türkçeleştirilimiş” gibi yapılarak aktarılmış. Oysa kurmacada, öteki İkinci Dünya Savaşı yapımlarında olduğu gibi yenenlerin ne denli cesur, akıllı, iyi oldukları vurgusu; yenilenlerin aşağılandığı, tüm kötülüklerden, katliamlardan sorumlu tutulduğu bilindik yaklaşım var. Kurmacanın adı da bu yaklaşıma uygun bir ad aktarımı, eğretilemeyle kullanılmış. Sinemasalı İzlencelerinden anımsadığımız ““Stalin’e Armağan”” kurmacasının adı gibi, Hitler’le, Almanlarla dalga geçen bir göndermeyi imliyor.